با پیامبرخدا در آخرین حج(۶)
●انجام اعمال منا و حج
پیامبر خدا در روز عید، اول برای رمی جمره عقبه می‌روند، آن گاه دستور می‌دهند تا قربانی‌ها را بی‌آورند. برای پیامبر ۶۶ شتر برای قربانی خود و ۳۴ شتر قربانی برای علی علیه‌السلام از مدینه تهیه و همراه آورده بودند. پیامبر پس از رمی جمره عقبه به سمت قربانگاه می‌روند و با همکاری حضرت علی به دست خود شتران را قربانی می‌کنند. در مجموع، قربانی پیامبر و امام علی ۱۰۰ شتر می‌شود.۱
پیامبردر قربانگاه قبل از قربانی خطاب به حاجیانی که برای انجام قربانی آماده می‌شدند، فرمودند: «امروز روز جاری کردن و صدا بلند‌کردن است. جاری کردن خون قربانی‌هایی که بر زمین جاری می‌کنید. هر کس نیتش صادق باشد اولین قطره خون قربانی کفاره هر گناهی خواهد بود، و صدای بلند دعاست به درگاه خداوند با صدای بلند دعا کنید. قسم به آن‌که جان محمد در دست اوست، کسی از این مکان باز نمی‌گردد مگر آمرزیده شده به جز صاحب گناه کبیره‌ای که بر آن اصرار دارد و هرگز به فکر ترک آن نیست.»۲
عده‌ای به علت مشکل مالی نتوانستتدقرباتی تهیه کنند لذا پیامبر فرمودند این دسته از حاجیان به جای قربانی روزه بگیرند.
پیامبر برای هر یک از همسران خود یک گاو و برای همه یک شتر قربانی می‌کنند.۳ حضرت دستور می‌دهند قطعه‌ای از هر یک از قربانی‌ها را جدا کنند و در دیگی بپزند. پیامبر و علی جرعه‌ای از آب آن میل کرده۴ و سپس دستور می‌دهند که پوست، پالان و افسار شترها را به ذبح کنندگان ندهند، بلکه آنها را صدقه بدهند.۵
پیامبرخدا بعد از رمی و قربانی، مهیای حلق(تراشیدن موی سر) می‌شوند. جمعیت زیادی به تماشا ایستاده‌اند و هر یک سعی می‌کند نزدیک‌تر شود و منظره حلق پیامبر را و چهره حضرت را موقع حلق ببیند و بتواند تار مویی به تبرک بردارد.
پیامبر روی سنگی می‌نشیند و معمربن عبدالله حراثه مسئول پشتیبانی و حافظ وسائل و جهازات مرکب‌‌ها، سر حضرت را می‌تراشند. معمر با سرور و شادمانی خاصی از چنین توفیقی، رو به جمعیت انبوه اطرافش که سر و پا ایستاده‌اند، می‌گوید: به خداوند سوگند این را فضلی از جانب خداوند برای خود می‌دانم۷
پیامبر برای جلوگیری از ایجاد سوء ظن به برتری دادن و بیشتر توجه داشتن به انصار یا مهاجران، موهای سمت راست سرش را به سهیل بن عمرو و موهای سمت چپ سرش را به ابوطلحه انصاری می‌سپارند تا مردمی که در انتظار ایستاده‌اند جهت تبرک تار مویی از حضرت به آنان بدهند و بدین‌گونه هم انصار و هم قریشیان به یک نگاه نگریسته می‌شوند. آن دو که یکی از مهاجران است و دیگری از مردم مدینه، موهای پیامبر را بین مردم که بی‌صبرانه منتظر بودند، تقسیم کنند.۸
پیامبر خدا بعد حلق به همراه جمعیت، سوار بر مرکبی می‌شوند و علی علیه‌السلام هم پشت سر پیامبر سوار می‌شود.۹ برای انجام اعمال، به مکه باز می‌گردند و طواف و سعی را انجام می‌دهند. حاجیان نیز برای اعمال به مکه می‌آیند. پیامبر و حاجیان نماز ظهر و عصر را در مسجد الحرام اقامه می‌کنند.
●تکریم خدمت‌گزاران
پیامبر پس از طواف، کنار چاه زمزم می‌آیند در حالی که افرادی از خاندان عبدالمطلب مشغول کشیدن آب هستند تا به حاجیان آب دهند. پیامبر لحظاتی به تلاش‌شان می‌نگرند و سپس می‌فرمایند: "ای فرزندان عبدالمطلب کارتان را ادامه دهید که کار نیکویی را بر عهده گرفتید."
آن‌گاه می‌فرمایند:
" اگر نبود ترسم از این‌که دیگران این خدمت را از شما بگیرند، من هم با شما در این کار شریک می‌شدم و طناب چاه را بر دوش می‌کشیدم. آن‌گاه آب از چاه زمزم می‌خواهند، سطلی از آب را به حضرت می‌دهند، و از آن میل می‌کنند.۱۰
عباس عموی پیامبر که مسئولیت سقایت را عهده دار است از حضرت اجازه می‌خواهد که شب‌ها برای این کار، در مکه بماند و حضرت هم اجازه می‌دهند.۱۱
پیامبر همراه با جمعیت و خانواده‌اش بعد از اعمال، به منا باز می‌گردند و شب را در آن‌مکان مقدس می‌مانند و برای سائر اعمال روز یازدهم ذی‌حجه آماده می‌شوند.
- حمید احمدی
- --------------------
- ۱- الکافی، ج ۴،ص ۲۵۰،ح ۸.
- ۲-صحیح مسلم،ج۲، ۸۸۶.
- ۳- دعائم الاسلام، ج ۱، ص۱۸۴.
- ۴- الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۴۶
- ۴-بحارالانوار،ج ۹۶، ص ۳۰۱.
- ۶-الکافی،ج۴،ص ۴۹۱. ۷-الطبقات الکبری، ج۲، ۲۸۴ـ۲۴۶
- ۸-تهذیب الاحکام، ج ۷، ص ۴۵۱.
- ۹-کافی، ج ۴، ص ۲۵۰، ۵۲۰ و ۵۰۴.
- ۱۰-تهذیب الاحکام، ج ۵، ص ۲۲۷ و صحیح مسلم، ج ۲، ص ۷۱۵ـ۷۱۶. وسایل الشیعه، ج ۱۰، ص ۱۰۱.
- ۱۱- بحار الانوار ج۹۶، ص۲۴۳