همراه با پیامبر خدا در آخرین حج! (۷)
از روز پنجم تا هفتم حج‌گزاران در کنار انجام عبادات، مهم‌ترین کار و دغدغه‌شان تدارک لوازم و آب و غذا برای کوچ به مشاعر( عرفات، مشعر و منا) است که از روز هشتم ذیحجه کوچ آغاز و تا عصر روز دوازده یا صبح روز سیزدهم به مکه بر‌‌می‌گردند.
●مدیریت اعزام حج‌گزاران از مکه به مشاعر!
پیامبر خدا پس از زیارت خانه خدا و انجام عمره از سوی حاجیانی که حج تمتع به جای آوردند مشغول تدارک آب و آذوقه و لوازم مورد نیاز ایام اقامت در عرفات و مشعر و منا می‌شوند.۱ همچنین با توجه به جمعیت انبوه حاجیان لازم بود برای برپا کردن خیمه‌ها برای سه روز اقامت در منا و فراهم کردن شرایط لازم برای تأمین و انتقال آذوقه و مکان استراحت تدبیر می‌کنند. از این رو یک روز زودتر از مکه حرکت کرده و مسیر حرکت حاجیان به عرفات را از منا قرار می‌دهند و با توقف در منا خیمه‌ها را برپا می‌کنند تا برای برگشت حاجیان از عرفات و مشعر مهیا باشد.
محدودیت زمانی، فقدان امکانات و تجهیزات و انبوه جمعیت و حضور در مکان‌های محدود از پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های این عملیات است.
●آموزش و توجیه حاجیان
در سفر حجة‌الوداع مقابله با سنت‌های جاهلیت و جایگزینی احکام و دستورات اسلامی و فقدان تجربه حج‌گزاری اسلامی، کار را سخت‌تر می‌کرد. از این رو پیامبر خدا از روز هفتم ذیحجه با آموزش و توجیه زائران نسبت به اعمال و مناسک و آداب این ایام، سازماندهی این کوچ را آغاز می‌کنند. برای برداشتن و انتقال آب کافی اقدام افرادی را مامور این کار می‌نمایند و از روز هشتم روانه منا می‌شوند تا خیمه‌های حاجیان برای اقامت سه روزه بعد از برگشت از عرفات و مشعر فراهم باشد.
●مهندسی استقرار خیمه‌ها در منا
چگونگی استقرار حاجیان با توجه به حساسیت‌های قومی و ترکیب متنوع جمعیتی از مسائلی است که پیامبر خدا با لحاظ آنها، اتراق حاجیان را در منا ساماندهی و مدیریت می‌کنند و برای هر گروه و جمعیتی محیطی را اختصاص دادند.
محل خیمه‌های خود و بنی‌هاشم همان مکان سنتی و پیشین آنها در منا در کنار جمره دوم قرار می‌گیرد.۳
خیمه همسران حضرت، در نزدیکی مسجد خَیف مستقر می‌شود.۴ خیمه‌های انصار، پشت چادر همسران پیامبر و سمت چپ قبله بر پا گردید که «شعب انصار» نامیده شد. مهاجران در شکاف دره‌ای که سمت راست قبله است جانمایی می‌شود و بعدها «شعب المهاجرین» نامیده شد.۵
بعد این طراحی همه دست به کار می‌شوند تا قبل غروب آفتاب خیمه‌ها همه گروه‌ها با کمک هم بر افراشته می‌شود.
●کوچ به عرفات
پیامبر با طلوع فجر روز نهم ذی حجه نماز صبح را به جماعت می‌خوانند و بعد از طلوع آفتاب به سمت عرفات حرکت می‌کنند.
●مقابله با سنت‌های نادرست جاهلی!
بنای پیامبر فرو ریختن سنت‌های جاهلی که بر تفاخر قومی و قبیله‌ای و روابط ناروا و ناسالم است، می‌باشد تا حجی بر اساس سنت و سیره حضرت ابراهیم و مطابق شریعت اسلامی بنا بگذارند. از این رو بر خلاف قریش که مسیر خاصی داشتند و در مشعر خیمه می‌زدند و به دیگران اجازه نمی‌دادند از آن مسیر حرکت کنند، پیامبر خدا حسب دستور الهی در آیه ۱۹۹ سوره بقره که امر می‌کنند: «ثُّم اَفیضوا مِن حیثُ افاضَ الناس؛ از همان مسیری که مردم می‌روند شما هم بروید.» همان مسیر حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهماالسلام و پیامبران الهی را انتخاب و می‌پیمایند و با سنت جاهلی قریش مخالفت می‌کنند و مسیر خود را از طریق «ضبّ» قرار می‌دهند۶ و از مسیر معهود قریش نمی‌روند.
همچنین با رویه نادرست قریش که به عرفات نمی‌رفتند چون معتقد بودند که مردم مکه اهل حرم هستند نباید از حرم خارج و به عرفات بروند. پیامبر این سنت مشرکان را نیز ملغی می‌کنند و همه مسلمانان از مکی و غیر مکی روانه عرفات می‌شوند.
● دعا و نیایش در نَمَرَه!
کاروان قبل از ظهر به نَمَره میرسند، پیامبر از مرکب پیاده می‌شوند با همراهان در این محل توقف می‌کنند و به دعا و نیایش و نماز مشغول می‌شوند. تا نزدیک ظهر در آنجا می‌مانند
●ورود به منطقه عرفات
پیامبر قبل از ظهر همراه جمعیت به وادی عُرنه که مشرف به عرفات است میرسند و بعد وارد وادی عرفات می‌شوند و در سمت چپ جبل‌الرحمه فرود می‌آیند و نماز ظهر و عصر را با یک اذان و دو اقامه می‌خوانند.
مردم تصور می‌کردند موقف عرفات در کنار پیامبرخداست. حضرت فرمودند: جای شتر من به تنهایی موقف نیست و با انگشتان دستشان اشاره می‌کنند که تمام عرفات موقف است. با این اشاره و بیان پیامبر، مردم متفرق می‌شوند۷و در وادی عرفات اتراق می‌کنند.
ادامه دارد
حمید احمدی
-----------------
منابع:
- اخبار مکه، ج۲،ص۱۹۳و کافی،ج۴،ص۲۴۷.
- کافی، ج۴، ص۲۰۹ و اخبار مکه ج۱، ص۱۸۱
- الآثار، ج۱، ص۱۸۱.
- السنن‌الکبری، ج۵، ص۲۳۶.
- کافی، ج۴، ص۲۴۱.
- همان.
- همان