لطائف قرآنی(۷)
● نامه کریمانه!
سلیمان نبی هنگامی که عازم زیارت خانه خدا بود از حکومت ملکه سبا [یمن فعلی] و مردم سرزمینش مطلع شد لذا بدو نامه‌ای نوشت و او را به تبعیت از حکومت خود خواتد و به هدهد سپرد تا به بلقیس ملکه سبا تقدیم کند.
هدهد نامه را به بلقیس رساند. وقتی نامه را دریافت کرد در جمع بزرگان دولتش که برای مشورت فراخواند بود، چنین گفت:
قَالَتۡ يَـٰٓأَيُّهَا ٱلۡمَلَؤُاْ إِنِّيٓ أُلۡقِيَ إِلَيَّ كِتَٰبࣱ كَرِيمٌ انّه من سُلیمان وَ إِنَّهُ بِسم‌الله الرحمن‌الرحيم"
گفت اى سران [كشور] نامهاى ارجمند براى من آمده است كه از طرف سليمان است و [مضمون آن] اين است به نام خداوند رحمتگر مهربان.
برخی پنداشتند که حضرت سلیمان نام خود را بر نام خداوند مقدم داشت چون در قرائت نامه، اول خواند: "انه من سلیمان" لذا گفتند: این تقدیم چگونه با ادب و مقام نبوت سازگار باشد؟
پاسخ‌های مختلفی در باره آن پندار گفته شد که درست‌تر آن باشد عبارت "انّه مِن سلیمان"، نه از آن سلیمان، و نه مکتوب در نامه باشد، بلکه بلقیس وقتی نامه را برای بزرگان دولت سبا گزارش می‌داد چنین گفت که این نامه‌ای است از سلیمان، لذا تقدیم نام سلیمان بر تَسمیه خداوند در آن نامه نبود۲
و گفت: همانا نامه‌اش با بسم الله الرحمن الرحيم باشد که آغاز نامه بود.
به همین سبب بلقیس آن را نامه کریمانه و ارجمند خواند که از لطائف این آیه کریمه باشد :
قَالَتۡ يَـٰٓأَيُّهَا ٱلۡمَلَؤُاْ إِنِّيٓ أُلۡقِيَ إِلَيَّ كِتَٰبࣱ كَرِيمٌ۲
گفت كرامت این نامه از جهت آن است كه از سلیمان است یعنی فرستنده‌اش یك پادشاه مقتدری است و در صدرش هم نام مبارك خدایی است كه رحمان و رحیم است.
رحمت صد تو بر آن بلقیس باد
که خدایش عقل صد مرده بداد
هدهدی نامه بیاورد و نشان
از سلیمان چند حرفی با بیان
خواند او آن نکته‌های با شمول
با حقارت ننگرید۳
و برخی هم آورده‌اند که عبارت "انه من سلیمان "در صدر و آغاز نامه نبوده است بلکه عنوان نامه را چنین نگاشت و داخل آن نوشت:
بسم الله الرحمن الرحيم چنان چه مرسوم باشد. و بعضی نیز گفتند که چون بلقیس کافر بوده و به خداوند و قدرتش باور و ایمان نداشت و نیز ممکن بوداهانت کند با نام خود شروع کرد که از قدرتش به عنوان سلطان قدرتمند ابا کند و از اهانت به نامه و نام خداوند اجتناب کند، چنان چه صاحب تفسیر رازی و برخی دیگر چنین آورده‌اند.
همین برخورد کریمانه بود که ملکه سبا به سلیمان نبی ایمان می‌آورد و موحد می‌شود.
یعنی بسم الله الرحمن الرحيم بر دلش نقش بست و تسلیم حق شد!
- حمید احمدی
- ۳۱ فروردین ۱۴۰۴
- حرم حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام
- ------------------
- ۱- نمل آیات ۲۹ تا ۳۱
- ۲- رک: آیةالله جوادی‌آملی، تفسیر سوره نمل
- ۳- مولوی،مثنوی معنوی، دفتر سوم