لطائف قرآنی (۱۲)
● حقیقتش را بنمایان!
در سوره بقره آمده است: آن‌گاه که حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهماالسلام به باز ساخت کعبه معظمه اشتغال داشتند،
"و اِذا یَرفَعُ ابراهیمَ القواعِدَ من‌البیت و اسماعیل رَبَّنا تَقبَّل مِنّا اِنّک اَنتَ السَّمیعُ العَلیم۱"
از خداوند سبحان چند امر را تمنا کردند.
یکی آن بود که طلب کردند تا مناسک شان را به خودشان نشان دهد. فرمودند:
"اَرِنا مَناسِکَنا" "خداوندا مناسک ما را به ما بنمایان" مناسک، جمع منسک به معنای عبادت باشد.
لطایفی چند در این دعا نهفته باشد: اولاً نفرمودند: "عَلِّمنا مناسکنا"، بلکه فرمودند: "اَرِنا مناسکنا" به روئیت ما برسان، روئیت و نشان دادن غیر از تعلیم باشد. بسیاری از کسان، بسیاری چیزها را می‌دانند؛ اما اندکی در این میان حقیقت اشیا را می‌یابند. درک زیبایی‌ها و حقایق هستی و عبادات همواره مطلوب اولیای الهی و مُتصلان به معدن عظمت ربوبی و روح‌های پاک آویخته به عزت قدس الهی بوده است، چنان‌که آورده‌اند که پیامبر‌خدا در قنوت نمازش این دعا را می‌خواندند:
"اللّهُمَّ اَرِنی کَما هِیَ۲"
"خدایا! حقیقت پدیده‌های عالم را همان‌طور که هستند، به من بنمایان!"
و چنان‌که امام علی‌بن الحسین علیهماالسلام از حق تعالی درخواست دارند که دیده جانش را با پرتو نورش منور سازد تا حقایق عالم بیند
"وَ اَنِر اَبصارَ قلوبنا بضیاءِ نظَرِها اِلِیکَ۳"
این دو پیامبر برگزیده نیز از خداوند مشاهده حقیقت این مناسک را درخواست کردند.۴ باطن ، جوهره و حقیقتی که ورای این ظواهر و صورت‌ها وجود دارد. چنان‌که حضرت امیر‌مؤمنان علیه‌السلام به کمیل توصیه فرمودند:
"یا کمیل! لیس‌الشّأن أن تُصلّی و تَصومَ و تَتصدَّق، الشّأن أن تَکونَ الصلوة بقلبٍ نقیّ و عَمل عنداللّه مرضیّ و خُشوع سویّ و انظر فیما تُصلّی و علی ما تُصلّی اِن لَم یَکُن مِن وَجهه و حَلّه فلا قبول۵".
" اى كميل! مهم اين نيست كه نماز بخوانى و روزه بگيرى و صدقه بدهى ؛ مهم اين است كه نماز، با دلِ پاك و عمل خدا پسندانه و خشوعِ راستين صورت گيرد."
از این جملات که حضرت، نگاه شاگرد باوفای خود را از قشر ظاهری به ماورای آن و به باطن و حقیقت اعمال، نفوذ می‌دهد، استفاده می‌شود که هر عملی، جسمی دارد و روحی، و اگر روح نباشد، جسم مرده و بی‌ارزش است. نباید به پوست بدون مغز، دل خوش کنیم، لُبّ و مغز مهم است۶، همان طور که امام سجاد (علیه السلام) می‌فرماید: «اَلّلهُم ارزُقنی... لُبّاً راجِحاً»
ثانیا، نزد اولیای الهی و اهل بیت علیهم السلام عبادات الهی علاوه بر صورت و ظاهر، حقیقت و واقعیت خارجی دارند. صرفاً اعتباری نیستند و اهل ایمان نیز به مراتب کمالات‌شان قادر به فهم و درک مراتب مختلف آن حقیقت خواهند بود.
در این‌که مشاهده حقیقت مناسک را طلب می‌کنند مورد اتفاق استد اما آیا
مراد حقیقت مناسکی است که در گذشته انجام داده‌اند تا ببینند آن‌چه به جای آورده‌اند، چگونه بوده است؟۷ و چه میزان دستان‌شان را به ملکوت آویخته است. یا آن‌که درخواست ادراک مناسک را فارغ از گذشته و حال و آینده دارند.۸
یعنی آن‌چه تمنای هر اهل ایمانی است این باشد که چشم دل گشوده شود تا توفیق مشاهده حقیقت، جوهره و باطن مناسک میسر گردد و بتوان جرعه‌ای از جام حق نوشید اگر چنین شد، در همه عالم جز حقیقت او به دیده نیاید و همه عمر و در همه آنات و لحظات جز تسبیح او نشنود
چشم دل باز کن که جان بینی
آن چه نادیدنی ست آن بینی
گر به اقلیم عشق روی آری
همه آفاق گل سِتان بینی
با یکی عشق ورز از دل و جان
تا به عین‌الیقین عیان بینی۹
- حمید احمدی
- ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴
- --------------------
- ۱- بقره ۱۲۷
- ۲- عوالی‌اللّآلی، ج۴، ص۱۳۲، ح۲۲۸
- ۳- مناجات شعبانیه
- ۴- بنگرید: تفسیر نمونه، آیه ۱۲۸ بقره
- ۵-تحف العقول، ۱۷۴
- ۶- آیةالله خامنه‌ای، شرح حدیث،جلسه سی و هفتم
- ۷- بنگرید: تفسیر نمونه، همان
- ۸- بنگرید: آیةالله جوادی‌آملی، تفسیر آیه ۱۲۸سوره بقره
- ۹- هاتف اصفهانی