در ابتدای جلسه، دکتر بهروزلک با اشاره به نقش قیام حسینی در جهان، خاطر نشان کردند که کشتی نجات حسینی، استعاره از رهایی از بحرانهایی است که در جهان متلاطم امروز ما میتواند نجات بخش و حیات بخش بشریت باشد. همچنین، چراغ هدایت حسینی نیز در هنگامی بهتر فهمیده میشود که ظلمتهای پیش روی بشریت درک گردد و دقیقاً در این زمانه، ما با چنین ابهامات و ظلمتهایی مواجه هستیم و باید با سوار شدن بر این کشتی، خود را از مهلکههای پر خطر نجات دهیم.
این استاد دانشگاه در فراز دیگری از سخنانش، به پیوستگی قیام آخرالزمانی به قیام حسینی اشاره کرد و از این زاویه، بحث آینده پژوهی و ارتباط آن با قیام امام حسین علیهالسلام را مطرح نمود. با نگاه به آینده و برنامهریزی برای آن میتوان به اصلاح بهتر جامعه و به ترویج ارزشها پرداخت و با تأکید بر مؤلفههای ایثار و فداکاری در قیام حسینی برای نجات جامعه اقدام کرد.
در ادامه، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم، فرصتهای پیش آمده در مراسم اربعین به منظور ترویج و بیان دیدگاه اسلام پیرامون زندگی سیاسی و اجتماعی، اندیشه سیاسی اسلامی، و احیای اندیشه سیاسی ناب قرآنی را تشریح کردند. همچنین، ایشان ظرفیتهای مراسم اربعین در بعد اجتماعی و رفتار سیاسی را به لحاظ انسجام درونی جامعه اسلامی ذیل مفاهیم قرآنی «تعاون علی البرّ»، «شوری»، و «برادری مؤمنان» بیان فرمودند.
دیپلماسی زیارت و دیپلماسی اربعین، آخرین فراز از سخنان حجت الاسلام بهروز لک را در برمیگرفت که در این زمینه، نقش اربعین در سیاست خارجی، روابط بینالمللی، و منطقهای ایران بررسی گردید و ظرفیتهای مراسم اربعین در جهت تمدن سازی اسلامی به بحث گذاشته شد.
در بخش دیگری از این نشست، دکتر میراحمدی به بیان دیدگاههای خویش پرداختند. به اعتقاد ایشان، تحلیل علمی و سیاسی مراسم اربعین باید در سه سطح بررسی شود. سطح نخست، در جهان تشیع و در فضای فرهنگی شیعی شکل میگیرد. در این سطح، بهترین و مهمترین نقش مراسم اربعین در «سرمایه اجتماعی» و تقویت آن خود را نشان میدهد. دو مؤلفه سرمایه اجتماعی، ایجاد «انسجام» و «اعتماد» در جوامعی است که اکثریتی شیعی دارند. این مراسم میتواند در شیعیان انسجام ایجاد کند و بر اساس آن، شیعیان کشورهای اسلامی فارغ از ملیت و اختلافات فکری به اعتماد متقابل دست یابند و از این طریق به وحدت برسند. عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تقویت و تعمیق اعتماد شیعیان از سطح فکری و اندیشهای به سطح اعتماد مردم به اندیشه سیاسی اسلامی و اعتماد به نظام سیاسی، و حکومت اسلامی را از تأثیرات دیگر مراسم اربعین برشمردند.
حجت الاسلام میراحمدی، در سطح دوم به نقش مراسم اربعین و تأثیر آن در جهان اسلام اشاره کردند. به نظر ایشان، مراسم اربعین در سطح جهان اسلام میتواند نقشی اساسی در تقویت وحدت ایفا کند. در این راستا، اگر این مراسم به نحوی برگزار شود که نوعی رابطه معنوی و عاطفی تحت عنوان «محب اهل بیت بودن» با برادران اهل سنت برقرار شود؛ این موضوع احتمالاً مشکل تفرقه و افتراق را تا حدودی حل کرده و به علاوه، تصویری از مذهب تشیع ارائه خواهد داد که به هیچ وجه نگاه رادیکالی ندارد.
در سطح سوم(سطح نظام بینالملل)، برپایی مراسم اربعین؛ نقش بازیگری تشیع در معادلات بینالمللی را پررنگتر خواهد کرد و به قدرتهای جهانی و منطقهای نشان خواهد داد که مناسبات بینالمللی بدون در نظر گرفتن قدرت تشیع قابل حل و فصل نخواهد بود. در این راستا، به نظر میرسد که توجه نظام بینالملل به این عامل بیشتر شده و همین امر باعث گردیده تا گروههای پژوهشی خارجی، تحقیقات میدانی و پیمایشی خاصی را برای شناخت بهتر پدیده اربعین انجام دهند.
این استاد دانشگاه در فراز پایانی سخنانش، مشکلات اجرایی و عملیاتی برگزاری مراسم اربعین را بیان فرمودند. ایشان با توجه به تجربه حضور خود در این مراسم، دو نکته را مطرح نمودند. نکته اول، حفظ میزبانی مردم عراق و دخالت نکردن در سبک ساده میزبانی آنان به ویژه در اطعام زائران است. نکته دوم، این که نمادها و شعارهای ایرانی نباید به طرز چشم گیری در مراسم اربعین جلوه نمایی کند و بیشتر باید بر نمادهای شیعی تأکید شود تا از این طریق وحدت جهان تشیع بیشتر حفظ گردد.