همراه با پیامبر خدا درآخرین حج(۱)
●اقامه حج‌ابراهیمی محمدی
چند روزی از ماه ذی‌قعده نگذشته است که صدای مؤذّنان و منادیان در جای جای شهر در ساعات مختلف روز، خبر از یک رخداد مهم می‌دهد. شهر یک پارچه به تب و تاب و جنب و جوش افتاده!
دعوت خداوند این چنین به همه اعلام می‌گردد:
"وَأَذِّن فِي النّاسِ بِالحَجِّ يَأتوكَ رِجالًا وَعَلىٰ كُلِّ ضامِرٍ يَأتينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ"۱
"و مردم را دعوت عمومی به حج کن؛ تا پیاده و سواره بر مرکب‌های لاغر از هر راه دوری به سوی تو بیایند"
پیامبر خود مدیریت تبلیغ و فراخوان و دعوت را بر عهده دارند. پیک‌ها روانه
اطراف مدینه می‌کنند تا پیام وحی و نامه‌اش را بر مردم بخوانند. در این نامه‌ها قصد خویش از سفر به حج را به اطلاع عموم می‌رسانند و همه را به همراهی دعوت می‌کنند.
"فَکَتبَ اِلی بَلَغه کتابَه مِمَّن دَخَلَ فی الاِسلام، انَّ رسولَ الله یُریدُ الحجَّ یُوذنُهُم بِذالِکَ لَیَحُجّ مَن اَطاقَ الحَجّ، فَاَقبل‌َالناسُ۲"
به همه اعلان می‌کنند که پیامبر خدا قصد سفر حج دارند و کسانی که توانایی انجام حج دارند، باید حج به جای آورند. و مردم نیز از این دعوت و فراخوان استقبال می‌کنند."
اهتمام پیامبر در ترغیب مردم در همراهی و تشرف، حکایت از اهمیت این سفر دارد. حضرت حتی برخی از زنان باردار و بیمار را نیز دعوت و اجازه همراهی داده‌اند.
اسماء بنت عُمیس به محمد بن ابوبکر باردار است و در روز‌های آخر بارداری‌اش، با این حال همراه پیامبر خدا راهی این سفر می‌شود و در میقات شجره، وضع حمل می‌کند. پیامبر به او چگونگی محرم شدن و انجام مناسک در وضعیت خاصش، را تعلیم می‌دهد.
دیگری بسیعه اسلمیه است که پانزده روز بعد اتمام حج وضع حمل کرد.۳
ضیاعه همسر مقداد بیمار است،پیامبر از او پرسیدند: قصد حج داری؟
گفت: به خدا قسم بدنم درد می‌کند و قادر نیستم. با این حال، حضرت فرمودند: برای حج حرکت کن و با خدا شرط کن و بگو: "خدایا محل من آن‌جایی است که تو آن‌جا مرا نگه داری.۴"
شوق مردم در انجام حج همراه پیامبر خدا وصف ناشدنی است. همه لحظه شماری می‌کنند تا پیامبر خدا فرمان حرکت صادر نماید.اولین حجی است که بی‌حضور و بدون شرکت مشرکان برگزارمی‌شود، اولین حج پیامبر خدا از مدینه و اولین حج رسمی مسلمانان است. ازاین رو برای همه جذاب است.
بازار مدینه از صبح تا شام پر از جمعیتی است که پی زاد و راحله برای سفراند یا تهیه مایحتاج برای بازماندگان از سفر. بازار خرید و فروش مَرکب، لباس و آذوقه از سویق، خرما، آرد، نان و... داغ است و خوشحالی در چهره همه موج می‌زند. همه شائق‌اند کعبه‌بی‌بت و حج بی‌شرک و بی‌حضور بت‌پرستان را ببینند که با تدبیری که در حج‌البرائه به کار بسته شد، هرچه شرک و نشان‌های آنان در مکه و حج بود، رخت بربست.
سفری است معنوی و برای اقامه آئینی که از نو تولد یافت و آن ولیده ابراهیمی احیا گردید و بسان روزگار اولش بر‌می‌گردد. حجی تحت مدیریت و در سایه لطف و همراه پیامبر خدا.
چه نیکو سفری و چه فرخنده دیداری!
هر کسی که آن را در خیال و ذهنش به تصویر می‌کشید و بدان تفکر می‌کرد، در برابر شکوه و فراز معنوی‌اش به تواضع و خشوع سر خم می‌کرد و قلبش به وجد و روحش به سمت کعبه بال می‌گشود!
اما عده‌ای نگران که مبادا از این قافله تاریخی و بی‌تکرار عالم جا بمانند حتی تصور حرمان از این سفر، پریشان‌شان می‌کرد. همه در تلاش و پی‌‌جوی تدارک و زمان و چگونگی سفرند. بارها روح بی‌قرارشان به هوای کعبه راه‌ها پیمود و پیران و ناتوانان دعا برای تشرف و حضور، ورد زبان‌شان که صاحب خانه چاره سازد. "یسرالله طریقاً بک یا ملتمسی!"
چند روزی به سفر مانده است که پیامبر خدا برای اداره امور مدینه و امور حکومتی ابودجانه سمّاک بن خَرشه ساعدی انصاری از مجاهدان شجاع احد را به عنوان جانشین خود تعیین و معرفی کردند
از سویی، آلوده شدن همه زوایای حج ابراهیمی به خرافات و پیرایه‌هایی از فرهنگ شرک و جاهلیت، ایجاب می‌کرد که پیامبر برای این جمعیت انبوه که عازم حج‌اند،احکام ومعارف و آداب حج را تعلیم نمایند. چنان‌چه حُذیفه از اصحاب پیامبرخدا می‌گوید: پیامبر در مسیر در هر فرصتی جزئیات مناسک از واجبات و محرمات حج را با گفتار و عمل خویش به مردم می‌آموختند و می‌فرمودند:
"مناسک حج را از من فرا بگیرید، چرا که شاید من بعد از این به سفر حج نیامدم."۶
از این‌رو حضرت اعلام می‌کنند: آئین حضرت ابراهیم علیه‌السلام را در حج، برپا داشته‌است. همه بدعت‌های مشرکان را پس از ابراهیم زدوده و حج را به‌حالت نخستین خود برگردانیده است."۷
- حمید احمدی
- --------------------
- ۱-حج،۲. ۲-الکافی، ج۲،ص ۲۴۹. ۳-همان، ج۴،ص۴۴۴
- ۴-مستدرک الوسائل، ج۹،ص۱۷۳.
- ۵-السیره‌النبویه،ج۴، ص۳۴۸
- ۶-کنزالعمال،ج۵،ص۱۱۶
- ۷-الحج و العمره فی الکتاب والسنه ،ص۲۴۶.