من در مکه بودم که جبرییل نزد من آمد و گفت: «ای محمد! برخیز». برخاستم و کنار در رفتم. ناگاه جبرئیل و میکائیل و اسرافیل را در آنجا دیدم. جبرئیل، مرکبی به نام «براق» نزد من آورد و به من گفت: «سوار شو». بر براق سوار شدم و از مکه بیرون رفتم. به بیت المقدس رسیدم. هنگامی که به بیت المقدس رسیدم، فرشتگان از آسمان نزد من به زمین فرود آمدند و مرا به داشتن مقام و منزلت ارجمند در پیشگاه خداوند مژده دادند. آنگاه در بیت المقدس نماز خواندم.
در روایت دیگری آمده است که پیامبر (ص) فرمود:
«ابراهیم خلیل (ع) به همراه گروهی از پیامبران پیش من آمدند و مرا بشارت دادند. سپس موسی و عیسی (ع) آمدند. پس از آن، جبرییل دستم را گرفت و مرا بالای صخره (سنگی در بیت المقدس) برد و بر روی آن نشاند. ناگاه ماجرای معراج را پیش خود دیدم که مانند آن را در شکوه و جلال، هرگز ندیده بودم. از آنجا به آسمان دنیا (آسمان اول) صعود کردم. آنان به من سلام می کردند.
سپس جبرئیل مرا به آسمان ششم برد. در آنجا، انبوه آفریدگان و کروبیان (مجردات و فرشتگان و ارواح) را دیدم. سپس همراه جبرئیل به آسمان هفتم صعود کردم. در آنجا با آفریدگان خدا و فرشتگان بسیار دیدار کردم.»
معراج پیامبر (ص) در قرآن
خداوند در قرآن کریم در آیه اول سوره اسرا و آیات هشتم تا هجدهم سوره نجم اشاراتی به ماجرای معراج پیامبر (ص) دارد.
معراج پیامبر (ص) دو مرحله داشته است
آن گونه که از روایات برداشت می شود محراج پیامبر (ص) در دو مرحله اتفاق افتاده است. مرحله اول حضرت محمد (ص) شبانه از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی سیر می کند که این قسمت از معراج در آیه اول سوره اسرا آمده است:
«سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ»
«پاک و منزه است خدایی که بنده اش را در یک شب، از مسجد الحرام به مسجد الاقصی -که گرداگردش را پربرکت ساخته‌ایم- برد، تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.»
مرحله دوم معراج مربوط به سیر پیامبر (ص) تا آسمان هفتم بوده است. ایشان تا جایی بالا می روند که احدی جز خداوند متعال حضور نداشته است. این مرحله از معراج در سوره نجم توصیف شده است:
«ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّی. فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی. فَأَوْحی إِلی عَبْدِهِ ما أَوْحی. ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی. أَ فَتُمارُونَهُ عَلی ما یَری. وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری. عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهی. عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوی. إِذْ یَغْشَی السِّدْرَةَ ما یَغْشی. ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغی. لَقَدْ رَأی مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْری»
«سپس [پیامبر (ص) در شب معراج] نزدیک و نزدیک تر شد، تا آن که فاصله او [با مقام قرب خاص خدا] به اندازه طول دو کمان یا کمتر بود. در اینجا، خداوند آنچه را وحی کردنی بود، به بنده اش وحی کرد. آنچه را دید، انکار نکرد. آیا با او درباره آنچه دید، مجادله و ستیز می کنید؟ و بار دیگر نیز او را نزدیک سدرة المنتهی که بهشت جاویدان در آنجاست، دیده است. در آن هنگام که چیزی (شکوه و نور خیره کننده ای) سدرة المنتهی را پوشانده بود. چشم او هرگز منحرف نشد و طغیان نکرد. (آنچه را دید، واقعیت بود) او در شب معراج، برخی نشانه های بزرگ پروردگارش را دید.»
زمان و مکان معراج پیامبر (ص)
زمان اولین معراج پیامبر (ص) ۹ ماه یا ۲ سال قبل از ولادت حضرت زهرا (س) بوده است. زیرا حضرت محمد (ص) در جواب یکی از همسران خود که از شدت محبت به حضرت زهرا (س) گله کرده بود تشکیل نطفه ایشان را در آسمان و شب معراج خوانده اند. به گفته علامه طباطبایی دیدگاه مشهور عالمان مسلمان این است که معراج در سال های آخر اقامت پیامبر (ص) در مکه (پیش از هجرت و پس از بعثت) روی داده است. برخی از علما نیز بر این باورند که معراج در سال ۱۲ بعثت رخ داده است.
درباره این که معراج در چه شبی رخ داده است نیز نظرهای متفاوتی وجود دارد و یکی از شب های ۱۷ ربیع الاول، ۲۷ رجب، ۱۷ رمضان و یا شبی از شوال یا ربیع الثانی را شب معراج پیامبر (ص) می دانند.
مکان اولین معراج پیامبر (ص) یک از این مکان ها بوده است؛ خانه حضرت خدیجه (س)، خانه ام هانی خواهر حضرت علی (ع)، شعب ابی طالب و یا مسجد الحرام در کنار کعبه
معراج پیامبر (ص) چقدر طول کشیده است؟
مدت سفر حضرت محمد (ص) به سرزمین بیت المقدس و مسجد الاقصی و از آنجا به آسمان ها و بازگشت ایشان از معراج بیش از یک شب طول نکشیده است. امام صادق (ع) فرمودند: رسول خدا (ص) نماز عشا و نماز صبح را در مکه خواندند.
پیامبر (ص) در معراج به کجاها رفت؟
مسجد الحرام
آغاز سفر پیامبر (ص) از مسجد الحرام بود. او در میان راه در مدینه، مسجد کوفه، طور سینا و بیت اللحم ایستاد و نماز خواند.
مسجدالاقصی
سپس وارد مسجد الاقصی شد. قبه الصخره محلی بوده است که پیامبر (ص) از آنجا به آسمان ها عروج کرد.
آسمان اول یا آسمان دنیا
او در آسمان حضرت آدم (ع) را دید. آن گاه فرشتگان دسته دسته به استقبال او آمده و با روی خندان به او سلام کردند. او در آسمان دنیا «ملک الموت» را نیز دید و با او گفتگو کرد.
آسمان دوم تا ششم
پیامبر (ص) در آسمان دوم با حضرت یحیی و حضرت عیسی دیدار کرد، در آسمان سوم حضرت یوسف، در آسمان چهارم حضرت ادریس، در آسمان پنجم هارون و در آسمان ششم حضرت موسی را ملاقات نمود.
آسمان هفتم
پیامبر (ص) در آسمان هفتم به جایی رسید که جبرئیل از رسیدن به آن مقام عاجز بود. در اینجا گفت و گویی میان پیامبر و خدا، شکل گرفت که با عنوان «حدیث معراج» شهرت یافته است. در این حدیث، از مسائل اخلاقی مانند رضا، توکل، نکوهش دنیا، روزه، سکوت، محبت به مستمندان، ویژگی‌های اهل آخرت و اهل دنیا سخن به میان آمده است.
بازگشت
پیامبر (ص) در بازگشت نیز در بیت المقدس فرود آمد و راه مکه را در پیش گرفت و پیش از طلوع فجر در خانه ام هانی فرود آمد.