جمعه 10 فروردین 1403

22 شهریور 1397

تبیین ظرفیت های مراسم اربعین در بعد اجتماعی و رفتار سیاسی ذیل مفاهیم قرآنی «تعاون علی البرّ»، «شوری»، و «برادری مؤمنان»

نخستین نشست از سلسله نشست¬های «هم اندیشی اربعین» با عنوان «بررسی ابعاد سیاسی مراسم اربعین» امروز با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر منصور میراحمدی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، و حجت الاسلام و المسلمین دکتر غلامرضا بهروزلک عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم قم برگزار گردید.


در ابتدای جلسه، دکتر بهروزلک با اشاره به نقش قیام حسینی در جهان، خاطر نشان کردند که کشتی نجات حسینی، استعاره از رهایی از بحران­هایی است که در جهان متلاطم امروز ما می­تواند نجات بخش و حیات بخش بشریت باشد. همچنین، چراغ هدایت حسینی نیز در هنگامی بهتر فهمیده می­شود که ظلمت­های پیش روی بشریت درک گردد و دقیقاً در این زمانه، ما با چنین ابهامات و ظلمت­هایی مواجه هستیم و باید با سوار شدن بر این کشتی، خود را از مهلکه­های پر خطر نجات دهیم.

این استاد دانشگاه در فراز دیگری از سخنانش، به پیوستگی قیام آخرالزمانی به قیام حسینی اشاره کرد و از این زاویه، بحث آینده پژوهی و ارتباط آن با قیام امام حسین علیه­السلام را مطرح نمود. با نگاه به آینده و برنامه­ریزی برای آن می­توان به اصلاح بهتر جامعه و به ترویج ارزش­ها پرداخت و با تأکید بر مؤلفه­های ایثار و فداکاری در قیام حسینی برای نجات جامعه اقدام کرد.

در ادامه، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم، فرصت­های پیش آمده در مراسم اربعین به منظور ترویج و بیان دیدگاه اسلام پیرامون زندگی سیاسی و اجتماعی، اندیشه سیاسی اسلامی، و احیای اندیشه سیاسی ناب قرآنی را تشریح کردند. همچنین، ایشان ظرفیت­های مراسم اربعین در بعد اجتماعی و رفتار سیاسی را به لحاظ انسجام درونی جامعه اسلامی ذیل مفاهیم قرآنی «تعاون علی البرّ»، «شوری»، و «برادری مؤمنان» بیان فرمودند.

دیپلماسی زیارت و دیپلماسی اربعین، آخرین فراز از سخنان حجت الاسلام بهروز لک را در برمی­گرفت که در این زمینه، نقش اربعین در سیاست خارجی، روابط بین­المللی، و منطقه­ای ایران بررسی گردید و ظرفیت­های مراسم اربعین در جهت تمدن سازی اسلامی به بحث گذاشته شد.

در بخش دیگری از این نشست، دکتر میراحمدی به بیان دیدگاه­های خویش پرداختند. به اعتقاد ایشان، تحلیل علمی و سیاسی مراسم اربعین باید در سه سطح بررسی شود. سطح نخست، در جهان تشیع و در فضای فرهنگی شیعی شکل می­گیرد. در این سطح، بهترین و مهم­ترین نقش مراسم اربعین در «سرمایه اجتماعی» و تقویت آن خود را نشان می­دهد. دو مؤلفه سرمایه اجتماعی، ایجاد «انسجام» و «اعتماد» در جوامعی است که اکثریتی شیعی دارند. این مراسم می­تواند در شیعیان انسجام ایجاد کند و بر اساس آن، شیعیان کشورهای اسلامی فارغ از ملیت و اختلافات فکری به اعتماد متقابل دست یابند و از این طریق به وحدت برسند. عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تقویت و تعمیق اعتماد شیعیان از سطح فکری و اندیشه­ای به سطح اعتماد مردم به اندیشه سیاسی اسلامی و اعتماد به نظام سیاسی، و حکومت اسلامی را از تأثیرات دیگر مراسم اربعین برشمردند.

حجت الاسلام میراحمدی، در سطح دوم به نقش مراسم اربعین و تأثیر آن در جهان اسلام اشاره کردند. به نظر ایشان، مراسم اربعین در سطح جهان اسلام می­تواند نقشی اساسی در تقویت وحدت ایفا کند. در این راستا، اگر این مراسم به نحوی برگزار شود که نوعی رابطه معنوی و عاطفی تحت عنوان «محب اهل بیت بودن» با برادران اهل سنت برقرار شود؛ این موضوع احتمالاً مشکل تفرقه و افتراق را تا حدودی حل کرده و به علاوه، تصویری از مذهب تشیع ارائه خواهد داد که به هیچ وجه نگاه رادیکالی ندارد.

در سطح سوم(سطح نظام بین­الملل)، برپایی مراسم اربعین؛ نقش بازیگری تشیع در معادلات بین­المللی را پررنگ­تر خواهد کرد و به قدرت­های جهانی و منطقه­ای نشان خواهد داد که مناسبات بین­المللی بدون در نظر گرفتن قدرت تشیع قابل حل و فصل نخواهد بود. در این راستا، به نظر می­رسد که توجه نظام بین­الملل به این عامل بیشتر شده و همین امر باعث گردیده تا گروه­های پژوهشی خارجی، تحقیقات میدانی و پیمایشی خاصی را برای شناخت بهتر پدیده اربعین انجام دهند.

این استاد دانشگاه در فراز پایانی سخنانش، مشکلات اجرایی و عملیاتی برگزاری مراسم اربعین را بیان فرمودند. ایشان با توجه به تجربه حضور خود در این مراسم، دو نکته را مطرح نمودند. نکته اول، حفظ میزبانی مردم عراق و دخالت نکردن در سبک ساده میزبانی آنان به ویژه در اطعام زائران است. نکته دوم، این که نمادها و شعارهای ایرانی نباید به طرز چشم گیری در مراسم اربعین جلوه نمایی کند و بیشتر باید بر نمادهای شیعی تأکید شود تا از این طریق وحدت جهان تشیع بیشتر حفظ گردد.